Έξυπνες πολιτικές για έξυπνα νησιά («Smart Policies for smart islands») το θέμα του 15ου ετήσιου φόρουμ του Insuleur που πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 6 και το Σάββατο 7 Νοεμβρίου στη πόλη Μαλίνσκα στο νησί Κρκ της Κροατίας.
Στο φόρουμ συμμετείχαν μεταξύ άλλων εκπρόσωποι των Επιμελητηρίων, Γουαδελούπης, Μαγιόρκας, Κορσικής, Μάλτας, Κροατίας, Γαλλίας, και από την Ελλάδα οι πρόεδροι, αντιπρόεδροι και μέλη των ΔΣ από τα Επιμελητήρια, Ευβοίας, Ηρακλείου, Κέρκυρας, Κυκλάδων, Χανίων, Λέσβου, Καβάλας, Πειραιά και Ρεθύμνου.
Μεταξύ των ομιλητών – εκπροσώπων των Ελληνικών νησιωτικών Επιμελητηρίων ο πρόεδρος του ΕΒΕΧ και Οικονομικός Επόπτης του Insuleur Γιάννης Μαργαρώνης ο οποίος αναφέρθηκε στον πρωτογενή τομέα και στη γεωργία εστιάζοντας στις έννοιες ποιότητα εναντίον ποσότητας.

Άλλα θέματα τα οποία ανέλυσαν πρόεδροι Ελληνικών και Ευρωπαϊκών Επιμελητηρίων:
• Ενέργεια: παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας και αυτάρκεια
• Συγκοινωνία: αστική κινητικότητα και TEN-T
• Πόσο πρόκληση είναι να είναι κάποιος επιχειρηματίας σε ένα νησί;
• Έξυπνη εξειδίκευση για μελλοντικές πολιτικές νησιών
• Φορολογία νησιωτικών ΜΜΕ/ΦΠΑ
• Εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών: υγιής ανταγωνισμός
• Η ανάγκη για ειδικά σχεδιασμένα μέτρα
Τα συμπεράσματα στα οποία κατέληξαν και όπως αυτά διατυπώθηκαν στο συνέδριο είναι τα ακόλουθα:
• Τα νησιά έχουν μοναδικές ιδιότητες, όπως επίσης και πολύ συγκεκριμένα προβλήματα και ευκαιρίες, και είναι δυνατόν να κατηγοριοποιηθούν σε 4 περιοχές προτεραιότητας: • Ενεργειακή ανεξαρτησία των νησιών – διασφάλιση της μετάβασης από συμβατικές πηγές ενέργειας σε ένα υβριδικό μοντέλο και τελικά πλήρως σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας • Βιωσιμότητα – ενθάρρυνση της πρωτογενούς παραγωγής σε σημείο που να μπορεί να ανταποκριθεί στη ζήτηση τροφίμων και τις απαιτήσεις του ντόπιου πληθυσμού σε αυτό το σημείο • Συνδεσιμότητα μεταφορών • Ανάπτυξη ολοκληρωτικών τομεακών πολιτικών και στρατηγικών
• Ενθάρρυνση των δραστηριοτήτων του πρωτογενούς τομέα προκειμένου να αποφευχθεί η μονοδιάστατη μετατροπή της νησιωτικής επιχειρηματικότητας στις μορφές του τουρισμού και της φιλοξενίας
• Eιδικές φορολογικές ελαφρύνσεις στα νησιά, όπως επίσης εξασφάλιση ενός χαμηλότερου ΦΠΑ (ή πλήρης απαλλαγή) για τα νησιωτικά προϊόντα τα οποία καταναλώνει ο πληθυσμός ενός νησιού και παράγονται σε αυτό
• Επένδυση στην κινητικότητα, προώθηση της χρήσης μη-ρυπαντικών οικολογικών μέσων συγκοινωνίας, συγχρηματοδότηση στα κόστη της δημόσιας συγκοινωνίας για τον πληθυσμό των νησιών
• Υποστήριξη της τυποποίησης και εισαγωγή της ψηφιακής τεχνολογίας σύμφωνα με το μοντέλο καλών πρακτικών της Μάλτας, όπως επίσης και του συστήματος που έχει υλοποιηθεί στις κρατικές σιδηροδρομικές γραμμές της Κροατίας
• Τα νησιά θα πρέπει να έχουν μία σημαντική θέση στην Πολιτική Συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης
• Αυξημένη επένδυση δημοσίων πόρων για την πρόληψη της υγείας και την ποιότητα της ζωής των κατοίκων των νησιών
• Θα πρέπει τέλος να δοθεί ειδική προσοχή και κίνητρα από πόρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις νησιωτικές περιοχές, προκειμένου να κατασκευαστούν κέντρα καινοτομίας και έξυπνης εξειδίκευσης ως βάση για την ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα.

Ομιλία προέδρου ΕΒΕΧ

Είναι πολύ χρήσιμος, είπε ξεκινώντας την ομιλία του ο κ. Μαργαρώνης, αυτός ο διάλογος μεταξύ μας για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη των νησιωτικών περιοχών της Ευρώπης.
Οι ιδιαιτερότητες των νησιών μας είναι γνωστές σε όλους.
Όσον αφορά στην Ελλάδα, αυτές είναι ακόμη πιο έντονες υπό το πρίσμα της οικονομικής κρίσης.
Η σημαντική εξάρτηση τους από την ηπειρωτική χώρα δημιουργεί πολλά και μεγάλα προβλήματα.
Ακόμη όμως και μέσα σε αυτή τη συγκυρία μπορούμε να βρούμε λύσεις και διεξόδους ώστε να προστεθεί ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στα νησιά το οποίο ταυτόχρονα θα αποφέρει οικονομικά οφέλη για την τοπική ανάπτυξη.
Μια από αυτές είναι να εστιάσουμε στον πρωτογενή τομέα.
Γι’ αυτό και έδωσα τίτλο στη παρέμβαση μου «Agriculture: quality vs quantity».
Αν κάποιος θα ήθελε να αντιπαραθέσει ποιότητα έναντι της ποσότητας θα έπρεπε επίσης να αποδεχτεί την σχετικότητα μεταξύ τους. Θεωρούμε και είναι ευρέως παραδεκτό, ότι αυτές οι δύο έννοιες είναι αντιστρόφως ανάλογες. Για την επίτευξη υψηλών ποσοτήτων η ποιότητα σε γενικές γραμμές, υποβαθμίζεται. Υπάρχουν και αυτοί οι οποίοι υποστηρίζουν ότι είναι δυνατόν να υπάρξουν αυξανόμενοι και οι δύο αυτοί συντελεστές. Το πόσο σχετική είναι αυτή η θέση είναι συζήτηση για μια άλλη φορά.
Στην πράξη, είπε ο κ. Μαργαρώνης, έχουμε την αγορά ( διεθνή, εθνική και τοπική) να συγχωνεύεται για να αποκτήσει μέγεθος κάτι απαραίτητο για να επιτυγχάνουν προμήθειες μεγάλης κλίμακας όπου οι μεγάλες ποσότητες επιτυγχάνουν καλύτερες (χαμηλότερες) τιμές αγοράς προϊόντων.
Από την άλλη, βλέπουμε τη συστηματοποίηση και την εντατικοποίηση των καλλιεργειών και κτηνοτροφίας να αυξάνονται κατακόρυφα για να ανταποκριθούν στις μεγάλες παραγγελίες της αγοράς αλλά και να αποκτήσουν οικονομική βιωσιμότητα σε χαμηλότερο κόστος παραγωγής.
Την τελευταία δεκαετία όλοι μας πήραμε μια καλή γεύση από τα διεθνή διατροφικά σκάνδαλα τα οποία έμμεσα ή άμεσα ήταν συνδεδεμένα με την θυσία της ποιότητας στο βωμό του κέρδους.

Η απομόνωση των νησιών

Η πραγματικότητα των νήσων, δεν ανήκει σ αυτή την σφαίρα λογικής. Τα περισσότερα νησιά βιώνουν κάποιο βαθμό απομόνωσης εξαιτίας του θαλάσσιου αποκλεισμού ο οποίος είναι απρόβλεπτος πολλές φορές λόγω καιρικών συνθηκών. Έτσι, η αλληλοβοήθεια η αλληλεξάρτηση και η επικοινωνία είναι πιο αναπτυγμένη μεταξύ των νησιωτών παραγωγών. Αυτό έχει να κάνει στην ανάπτυξη μιας ιδιαίτερης για κάθε νησί, παραγωγικής κουλτούρας η οποία επηρεάζεται από την τοπική παράδοση την κοινωνική κληρονομιά και τα ιδιαίτερα διατροφικά έθιμα. Η ποιότητα παραγωγής και προϊόντων στις νησιωτικές κοινωνίες όπου ο ένας , λίγο ως πολύ ξέρει τον άλλο, είναι θέμα προσωπικής υπερηφάνειας παρά λογιστικά συστήματα εξασφάλισης ποιότητας που επιβάλει η ευρεία αγορά. Ως εκ τούτου, σε γενικές γραμμές η ποιότητα παραγωγής και προϊόντων είναι υψηλή και έχει τις καλύτερες προοπτικές να γίνει ακόμα υψηλότερη. 
Η περιορισμένη, εκ φύσεως, παραγωγική έκταση κάθε νησιού και ο μικρός οικογενειακός κλήρος καλλιεργούμενης γης των κατοίκων του, περιορίζει ανάλογα το μέγεθος παραγωγής του αλλά και το μέγεθος εκμετάλλευσης. Κάτι, που πολλές φορές είναι απαγορευτικό μέγεθος για την ενεργή και αποδοτική συμμετοχή, στις ανοιχτές αγορές. Το μέγεθος της παραγωγής τις περισσότερες φορές δεν δικαιολογεί τοποθέτηση κεφαλαίων για υποδομές τυποποίησης και διακίνησης των παραγόμενων προϊόντων. Το μειονέκτημα του μεγέθους στα νησιά, μπορεί να μετουσιαστεί σε εμπορική διαφοροποίηση για το κάθε νησί και τα προϊόντα του με γνώμονα την υψηλή ποιότητα αλλά και την παραδοσιακή ιδιαιτερότητα του καθ’ ενός.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει πρωτοστατήσει παγκοσμίως θεσμοθετώντας αυστηρά κριτήρια ποιότητας παραγωγής και προϊόντων. Επιδοτώντας συστήματα ποιότητας και υποδομών παραγωγής. Διαμορφώνοντας προστατευόμενες ονομασίες προέλευσης. Και υποστηρίζοντας ακριτικές περιοχές παραγωγής οι οποίες μειονεκτούν έναντι της ηπειρωτικής Ευρώπης λόγω απόστασης, απομόνωσης ή και καιρικών συνθηκών.

Για παράδειγμα, ο κανονισμός 228/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τον καθορισμό ειδικών μέτρων για τη γεωργία στις εξόχως απόκεντρες περιοχές της Ένωσης έχει στόχο να στηρίξει τις περιοχές που αντιμετωπίζουν προβλήματα λόγω της ιδιαίτερης γεωγραφικής τους κατάστασης.

«Μεταρρύθμιση»

Θα ήθελα σ’ αυτό το σημείο, είπε ο κ. Μαργαρώνης, να αναφερθώ σε ένα άκρως αντιαναπτυξιακό μέτρο, αυτό της κατάργησης των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ σε κάποιες ελληνικές νησιωτικές περιοχές ,που λήφθηκε το προηγούμενο διάστημα για τα Ελληνικά νησιά, το οποίο κάποιοι Ευρωπαίοι αλλά και Έλληνες αξιωματούχοι ονομάζουν «μεταρρύθμιση».
Από την 1η Οκτωβρίου χάθηκε μια πολύτιμη θεσμική θωράκιση που είχαν τα Ελληνικά νησιά για να αντισταθμίσουν τα μειονεκτήματα που απορρέουν από τη γεωγραφική τους θέση.
Η κατάργηση αυτή αφορά έξι νησιά μέχρι στιγμής (τη Μύκονο, τη Νάξο, την Πάρο, τη Σαντορίνη, τη Ρόδο και τη Σκιάθο).
Κατά γενική παραδοχή η οικονομική δομή των κοινωνιών αυτών, βρίσκεται σε ανταγωνιστικό μειονέκτημα σε σχέση με άλλες περιοχές της χώρας, εξαιτίας του υψηλού κόστους μεταφοράς. Ιδιαίτερα τα διάσπαρτα νησιά του Αιγαίου είναι απόλυτα εξαρτημένα από τις μεταφορές των προϊόντων σε αυτά.
Το καθεστώς του μειωμένου ΦΠΑ στα νησιά του Αιγαίου, αποτελεί συγχρόνως έκφραση της νησιωτικότητας, που προστατεύεται από το Σύνταγμά μας, τη νέα Ευρωπαϊκή Συνταγματική Συνθήκη και αποτελεί αντικείμενο του Δημοσιονομικού Πλαισίου 2014 – 2020, όπου η ανταγωνιστικότητα αποτελεί μια από τις πολιτικές προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωση.

Τα μνημόνια

Σήμερα όλα αυτά θυσιάζονται στο βωμό των Μνημονίων.
Το κρίσιμο όμως είναι να μην καταπιούν τα Μνημόνια την ίδια την οικονομία, την ίδια την κοινωνία.
Μέχρι στιγμής κανένα κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν είχε απεμπολήσει το δικαίωμα ειδικών ρυθμίσεων στον τομέα του ΦΠΑ, το οποίο μάλιστα απέκτησε μέσω των Συνθηκών προσχώρησης, όπως έκανε και η χώρα μας για τα νησιά του Αιγαίου.
Δυστυχώς, τα Ελληνικά νησιά τέθηκαν στο στόχαστρο των θεσμών.
Είναι βέβαιο ότι το μέτρο θα αποβεί δημοσιονομικά αναποτελεσματικό.
Κυρίως γιατί είναι ένα μέτρο που δεν μπορεί να το αποδεχθεί η ίδια η κοινωνία των νησιών.
Οι μειωμένοι συντελεστές ΦΠΑ ήταν το μόνο αντιστάθμισμα στα υπερβολικά ναύλα διακίνησης αγαθών.

Οικονομικός Μαρασμός

Εφόσον αυτό χάνεται, τα νησιά αυτά θα οδηγηθούν με μαθηματική ακρίβεια στον οικονομικό μαρασμό.
Θα παραδοθούν στην απομόνωση και την εγκατάλειψη.
Την ίδια στιγμή απαξιώνεται κάθε προσπάθεια για ενδυνάμωση της παραγωγικής δραστηριότητας σε αυτά κατά τους χειμερινούς μήνες.
Τα νησιά ήδη υποφέρουν πολύ. Ο κόσμος τους δεν μπορεί να αντέξει άλλα βάρη.
Υπάρχει άμεση ανάγκη αυτά να στηριχθούν και να προσανατολιστούν στην παραγωγική ανασυγκρότηση.
Η Ελλάδα αντλεί τουριστική και εμπορική δύναμη από αυτά.
Αν αποδυναμωθούν, αν εγκαταλειφθούν και δεν συμπεριληφθούν σε πολιτικές ανάπτυξης, τότε θα μπούμε σε δύσβατα μονοπάτια.

Ολοκληρώνοντας, ανέφερε ο πρόεδρος του ΕΒΕΧ, θα ήθελα να ζητήσω από το Σώμα να υπογράψει Ψήφισμα κατά αυτού του βαθιά αντιαναπτυξιακού, βαθιά αντικοινωνικού και κυρίως βαθιά αντινησιωτικού μέτρου.
Να συγκροτήσουμε από εδώ ένα κοινό μέτωπο για τη διεκδίκηση της απόσυρσης του.
Εμείς, οι φορείς εκπροσώπησης των επιχειρήσεων, οφείλουμε και μπορούμε να διεκδικήσουμε και να πετύχουμε την πραγματική ανάπτυξη.
Μια ανάπτυξη που θα έλθει μέσα από την οικονομική μεγέθυνση των νησιών μας μέσα από ένα νέο αγροτικό μοντέλο ανάπτυξης με έμφαση στην ποιότητα, τις νέες τεχνολογίες και την καινοτομία.
Το μοντέλο ανάπτυξης που τώρα θα δημιουργήσουμε θα καθορίσει την ποιότητα ζωής των επόμενων γενεών. Ας μην οπισθοδρομήσουμε.
Σας καλώ, λοιπόν, με ομοψυχία να γράψουμε από κοινού ένα Ψήφισμα που καταδικάζει τέτοιου είδους πολιτικές.